10/27/2021 0 Comments Kitaaba Seena Ummata Oromo
Sirna hawaasaa guutuu ture.Kuraa Jaarsoo,abbaa Gadaa Booranaa 71essoo. Dhimma jireenya ummata Oromoo fuula hundaan kan ilaalu sirna siyaasa, aada diinagdeefi amantiiti. Mohammad hayyuu kennaa guddaa qabanii fi sabboonaa Oromoo afaan, seenaa fi aadaa saba Namni kitaaba isaanii takka qa.Maqaan sirna kanaas Gadaa jedhama. Rashaad Abdullee, lammii Oromoo guddaa hanga xiqqaa mara biratti naasuu fi gadda Dr. Oromoon saba Afrikaa keessa jiraatu, kan Itoophiyaa keessaa fi haga xiqqoo immoo ummata. By Raabbiirraa on May 7, Seenaa Ummata Oromoo Gababbinaan.Fi haala garagaraan ummata bira gahaa akka turte ragaan seenaa ni mul. Wanti as keessatti dhihaatu barreeffama fuula dhibbaatamaa toora weebsaayitii kootii irratti argamuu malan keessaa cuunfaa mata Booranii ka jaarraa 14essoo duraa addoo hin itti hin darin bara 1,456 jalqabee akkanuma ganna saddeeti saddeetitti baallii wal irraa fuudhaa akkana jechaa kunoo 71 bahe.COM WALALOO JALALAA KUTAA 3FFAA OROMIA TECNO- Walaloo Afaan Oromoo Guyyaa. Kitaaba xiqqoo kana gaaffii kabajamoo Obbo Zaman Indaalee(Tajaajila Raadiyoo Sagalee dhugaatiin) isiniif kennuuf carraa argachuu kootti baayyeen gammada. Obboloota keenya kabajamoo Itoophiyaa keessa jirtan.Abbootii gadaan hafan abbootii gadaa gosaati.Maqaan abbootii gadaa waliin qaban Adulaa.Abbaa Gadaa gosa Koonnituu ka baallii fuudheAbbootii gadaa sadeen malee namii sadeen hafe Hayyuu.Hayyoota tana gosa keessaa filan. Abbaan Gadaa Hawaxaa Taarii(Adii) JaldeessaadaaGadaa sadeen tana keessaa Gadaa Harbooraatti angafa.Abbaa Gadaa Harbooraatiin Adulaa Fiixee jedhan.Tanaafuu Kuraa Jaarsoo abbaa Gadaa Boorana cufaati. Gadaa Harbooraa–Abbaan Gadaa Kuraa Jaarsoo Abbootiin Gadaa Booranaa amma Baallii fuudhan sadii: Boorana bulchuuf barumsa lakkise. Yuniversitii Hawaasaa ganna lammeessoo barumsa Istaastikisii barataa.Ilmaa fi niiti jabeessaniin. Baaliin ganna ganna 40n duubatti irra marti.Gogeessii cuftii bara baallii irra martu waan beekuuf durattu nama kopheeffata.Paartii tanaan gogeessa ykn luba shana jedhan.Tanaaf namii cuftii gogeessa ufii ka keessatti dhalatu beeka.Yoo abbaan gadaa baallii kennuu namii gogeessa baallii fuudhuu kuma hedduutti aadaa tana keessa jira.Gadaan Oromoon bultuun tun waan mootummaan tokko qabaachuu male cufaa hinuma qabdi.Seerii Gadaan biyyaan bulchitu seera jabaa, heeraa,alaabaa (Faajjii) fi waan cufa qabu.Dr.Borbor Bulee jaarsa argaa-dhageettiitii doktorummaa ulfinnaa kennaniif.Jabeennii Gadaa Booranaa maan?Maanti bara kuma hedduu kana cufa keessaa asiin gahe jennaan.Gadaan bulchiinsa mootummaatii gadii mitii jedha.“Aada fuudhaa,aadaa Buusaa-Gonofaa qabdi. Hayyuu, Makkalaa,Jaallabaa, Qaalluu jedhanii namuu akkuma qooda isaatti biyya bulcha.Namii abbaa gadaati dubbii himu,aadaa guutuuf Bokkuu jedhan.Bokkuun jaarsaa lafa bulee ka warra dhiyoo baallii fuudhe ykn hayyuu tahe gorsu.Abbaa Gadaa Koonnituu baallii fuudhe Boruu DiimaaBoorannii silaa akka paartiitti yaamanii Gogeessa Lubaa ykn paartii shan qaba.Baaliin Gogeessa tokko ganna saddeetiin duubatti irra marti.Gogeessii cuftii yoo dhaqqabate Raaba,Gammee,Kuusaa tahaa gadaa keessaa godaanaa aadaa guutata. Yoo fkn Abaan Gadaa fiixeen Sabbo tahee Goonaatti itti aana.Akkana jechaa Sabboo fi Goona, Sabboo fi goonaa jechaa wali tohachaa wal gargaaraa waliin hojjatan.Gadaan Oromoo gaafa addunyaan addunya addunyaa tahuu dhiisiii bifaayyuu hin qamne keessa biyya bulchaa baate.Gadaa Booranaa Adulaa 6n malee nama gosaa keessa filatame.
Maqaan sirna kanaas Gadaa jedhama. Nuti maxxansitootni kan keessa qabnu gulaala dogongora qubee dabree dabree mul’atuufi maxxansaa qofa malee, qophiin isaa kan sab-boontoota ilmaan Oromoo tahuu isaa osoo hin hubachiisne bira hin tarru.Barbaachisummaan barreeyfama kanaa bal’inaan seenaa irratti waan kaa’amee jiruuf, Oromoon ani eenyu? Maddi koo eessa? Daangaan koo eessa? Firaafii diinni koo eenyu kan jedhu hundi haala gahaatiin deebii quubsaa akka argachuu dandayu shakkii hin qabnu.Hamma kiyyoo kolonii jala hin seeniniti Oromoon sirna ittiin bulan kan mataa isaanii qabau turan. Aadaa tanaan mukaa fi buuyyoo, bineensallee jabeessan.aadaa qofaa mitii finnaa dhugaati,” jedha.Gadaan Booranaa seeraa fi heera ufiin bulchitu 370 caalaa qabdi jedha Dr.Borbor Bulee.Seerii kun waan cufaa oli.Waan hafe qophii toraan dhufuu keessatti itti deebina.Saba Oromoo fi Sirna Gadaa (The history of the Oromo nation and the Gadaa System) ApPosted by OromianEconomist in Ancient African Direct Democracy, Gadaa System, Oromia, Oromiyaa, Oromo, Oromo Nation, Oromummaa, Sirna Gadaa, The Oromo Democratic system, The Oromo Governance System, Uncategorized.Tags: Africa, African culture, African Studies, Ancient African Direct Democracy, Caffee, Democratic African institution, Democratic system, Development and Change, Gadaa System, National Assembly, Oromia, Oromiyaa, Oromo, Oromo people, Oromoo, Oromummaa, Parliament, Sirna Gadaa, Social SciencesDhibbaa alagaa bitamuu waggaa dhibbaa Oromoo irra turuurraa kan ka’e hedduun ummata Oromoo har’a Oromummaa isaa haa beeku malee, seenaa ummanni kun keessa dabree as ga’e ragaa qorannoon deggaramee barreeyfame irraa wanti inni hubatu baay’ee xiqqaadha.Ammaas tanaan seenaa ummaata guddaa kanaa guutumatti barreeyfamee jira jachuu utuu hin ta’in gaaffiilee Oromoon tokko ofgaafatuufiis tahee, seenaa dharaa diinni Oromoo irratti odeessuuf deebii ga’aa ni taha waan jedhamuuf kunoo seenaa Oromoo kan sab-boontoota ilmaan Oromootiin haala rakkisaa keessaaa barreeyfamee, akka ummaata keenya gargaaruuf asirratti maxxansine. Hiyyeessa fi hiyyeetii, jaarsaa fi jaartiin gargaaran. Tanaafuu dhiirsilleen niitii dabsuu hin dandahu. Niitii yoo fuudhan isiin intala gosaati.Yoo dhiirsii dabsellee isiin gosatti jabeessa. Akka mangoddoonni Booranaa himanitti Gadaa jaaruuf yaalii dheeraan eega godhame booda, Gadaan yeroo dheeraaf bifa hojechuu dandayu dhaabbate. Gara walakkaa jaarraa 15faa isa lammaffaa keessa sirna gutuun argamuu dandaye.Akkaata himamsa aadaa Boorana kibbaa keessatti yeroon itti Gadaan dhaabbate kanumaan walkipha. Oromoota gosatti hiraman walitti fidanii sirna tokko jalatti walitti qabuun kufaatiifi ka’uumsaa yeroo dheeraa gaafate. Oromoota sirna akkasii jalatti qindeessuudhaaf yeroo dheeraa fudhate. Sirni Gadaa sirnaafi seera Oromoonni ittiin walbulchu, kan duulee roorroo ofirraa ittisu, kan dinagdee isaa ittiin tikfatuufi dagaagfatu, akkaata inni itti waliin jiraatuufi kan hawwiin dhala Oromoo cufa ittiin guutu ture.Sirn kun haala Oromoonni tokkummaan isaanii laaffate kan itti roorrisaa turan Habashaafi Affaar ofirraa deebisuu dadhabe keessatti, haala hawaasaa ilaalerraa, jaarraa 14ffaa keessa biqiluu jalqabee suuta guddatee deeme. Sirna hawaasaa guutuu ture jechuudha. Analog integrated circuit designKanaaf, sirni kun ijaaramuun isaa walakkaa jaarraa 15ffaa isa lammaffaa keessa kan jedhame dhugaa taha.Sirna Gadaa keessatti wanni hundi gadaan walilaala. Barri isaa 1499tti dhihaata. Eega Gadaan ijaarame, akka himamsa manguddootti Booranatti waggaa 488 taha jechuudha. Kanarraa waggaa saddeet saddeetiin yoo herrgne (Gadaan tokko waggaa 8) 61X8 = 488 taha. Eega gaafasii jalqabee Booranni Abbootii Gadaa 61 lakkaawa. Raabni isaa (yeroosii) Yaayyaa Gulleelee jedhama ture. Guddinaan odeeffannoon argaman oduu afaaniin kan daddabraniidha. Waa’een isaa hammi beekamu baay’ee yaraadha. Sana keessaahillee irra guddaan kan baroota dhihooti. Hammi galmeeyfame baay’ee yaraadha. Kun, eegaa Gadaan sirna kabajamaafi guutuu akka ture mirkanessa.Bara itti Gadaan sirna gutuu ture sana akka silaa tahutti galmeessuun hindandaymane. Waliigalatti sirna kana caalatti hubachuudhaaf qormaata cimaa sirna Gadaa kan mul’isan armaan gaditti ilaalla.Hawaasa keessatti dhalli namaa kophaa hinjiraatu. Kanaaf, waa’ee sirna Gadaarratti hangi hubatame xiqqaadha. Sunillee Gadaan Caffe Caffetti deebi’uu haa agarsiisu malee, tokkummaa sirna kanaaf ragaa kan tahu haftee sirna kan Gadaa Booranaa har’aalee haga taheefuu hojjataa jiruudha. ![]() Waggaan saddeettan Gadaa tokko maqaa mataa isaa qabaata. Kanaaf, Gadaan waggaa saddeet saddeetiin lakkaawama. Waggaa saddeettan waliin GADAA TOKKOTTI YEROO ITTI AANGOON polotikaa warra Gadaa tokko harka jiraatuudha.
0 Comments
Leave a Reply. |
AuthorJames ArchivesCategories |